Toelichting:

De variaties danken hun naam Goldberg-Variationen, ook wel Goldberg’sche Variationen, aan een anekdote uit een vroege biografie van Bach, geschreven door Johann Nikolaus Forkel in 1802. Volgens hem schreef Bach het werk op aandringen van de gezant van Rusland in Saksen, graaf Hermann Carl von Keyserlingk, die een jonge klavecinist in dienst had, Johann Gottlieb Goldberg (1727-1756). Als de graaf last had van slapeloosheid, liet hij Goldberg delen van de variatiecyclus spelen. Zo groot was de dankbaarheid van graaf Keyserlingk om de hoge kwaliteit van de compositiecyclus, dat hij Bach een gouden beker schonk, gevuld met honderd Louis d'Or.

Tegenwoordig bestaan er ernstige twijfels over de geschiedkundige correctheid van dit verhaal. Waarschijnlijker is dat Bach een rijk ingebonden drukexemplaar van de cyclus, ongetwijfeld van een speciale opdracht voorzien, aan de zeer invloedrijke edelman-diplomaat ten geschenke gaf.

De Goldbergvariaties zijn een scharniermoment in het oeuvre van Bach. Ze zijn de eerste in een reeks van meer contrapuntisch geaarde composities, in 'Stilo antico' geschreven, die kenmerkend zijn voor Bachs scheppingen in het laatste decennium van zijn leven, zoals het Musikalisches Opfer, het tweede deel van het Wohltemperierte Clavier en Die Kunst der Fuge.

De musici

Hillegersberg en... Diet Tilanus

"Ik ben geboren en getogen in Hillegersberg, op een steenworp afstand van de Hillegondakerk. Als kind zong ik altijd en toen mijn moeder op zoek ging naar een kinderkoortje, werd net het Hellendaal Vioolinstituut opgericht door musici uit het Rotterdams Philharmonisch Orkest.

Het werd dus viool. Elk weekend waren er muzieklessen in het Laurenscollege. Solfège- en vioollessen en al na 3 maanden les mocht je spelen op de Appelsapconcerten: concerten met heel veel kinderen en natuurlijk heel veel appelsap.

We maakten ook reizen naar het buitenland, ik vond het heerlijk, al die mensen bij elkaar en dan samen muziek maken. Ik was acht toen ik voor het eerst zonder ouders een week naar Frankrijk op tournee ging, en ik was nog geen 1 meter 20 toen ik in het vliegtuig zat naar Japan. Om voor die reis te sparen ging ik voor de ingang van de Albert Heijn duetjes spelen met een vriendin en als mensen dan vroegen waarom we dat deden, zeiden we: ‘Omdat we op tournee gaan naar Japan’. Ik had les van Misha Furman, en liep met mijn viool op mijn rug van huis naar les. Negen jaar lang heb ik les van hem gehad en de liefde voor muziek stroomde en hij zei altijd, je bent net als een aap, doe mij maar na.

Al als klein kind werd ik door mijn moeder meegenomen naar de Hillegondakerk om daar naar concerten te luisteren. Misha speelde daar ook met zijn Daniël Kwartet. Prachtige concerten, vooral de kwartetten van Schubert deden mijn hart sneller kloppen (en nog steeds!). Ik vind het dan ook geweldig om met het Goldberg Trio in deze prachtige oude kerk te spelen.”

Diet Tilanus, geboren in Hillegersberg, maakt sinds 2009 deel uit van Amsterdam Sinfonietta, een groep bevlogen musici die met originele programmering en intiem kamermuziekspel hun publiek bereiken. Daarnaast heeft zij het Jacob Olie Trio en het Goldberg Trio opgericht. Ook vormt ze sinds een aantal jaar een duo met cellist Ors Köszeghy. Als kamermusicus speelde zij op plekken als de Barbican Hall in Londen, de Hermitage en het Concertgebouw in Amsterdam, Kobe Center for Performing Arts in Japan (om bij te dragen aan de wederopbouw na de tsunami), in het Arties Festival in India en op een tournee langs de oostkust van Australië.

Met onderscheiding studeerde ze af aan de Guildhall School of Music and Drama te Londen, in de klas van David Takeno. Daarvoor studeerde ze bij Ilya Grubert in Amsterdam, en maakte zij deel uit van de Academie van het Koninklijk Concertgebouworkest, waar zij sindsdien vaak te gast is. Tijdens haar studie speelde ze het Ricciotti ensemble, dat een breed publiek wil bereiken op de meest ongebruikelijke plekken zoals tehuizen voor gehandicapten, gevangenissen, asielzoekerscentra en… op straat. In lente van 2022 was zij Artistiek Leider van de Bachweek in het Luther Museum in Amsterdam. De concerten in dit relatief nieuwe museum waren snel uitverkocht en er komt een nieuwe editie in april 2024. Diet bespeelt een Goffredo Cappa uit 1690, haar genereus ter beschikking gesteld door het Nationaal Muziekinstrumenten Fonds.

De Belgische altviolist Frederik Boits uit Antwerpen studeerde aan het Conservatorium van Brussel bij Erwin Schiffer en Paul De Clerck. Hij vervolgde zijn studie aan het Conservatorium van Amsterdam bij Jürgen Kussmaul, waar hij in 2003 met onderscheiding afstudeerde. Ook volgde hij de solistenopleiding bij Bruno Giuranna aan de Fondazione Walter Stauffer in Cremona. In 2003 was hij prijswinnaar van de internationale altvioolwedstrijd in Bled, Slovenië. Frederik was een aantal jaren aanvoerder van de altviolen in Holland Symfonia en speelde in 2012 een seizoen in het London Philharmonic Orchestra en het WDR Sinfonieorchester in Keulen. 

Stephan Heber, geboren in Kiel, kreeg op 7-jarige leeftijd zijn eerste cellolessen. In 1990 en 1995 was hij finalist en laureaat op het concours ‘Jugend musiziert’. Van 1998 tot 2002 studeerde hij aan het Conservatorium van Amsterdam bij Dmitri Ferschtman en Monique Bartels en vervolgde zijn studie bij Gregor Horsch. In juni 2005 behaalde hij zijn masterdiploma. Daarna volgde hij lessen bij Ulrike Schäfer en Guido Schiefen in Keulen en was van 2006 tot 2015 verbonden aan het Orkest van het Oosten en van 2009 tot 2017 lid bij het Cello Octet Amsterdam, het voormalige Cello Octet Conjuncto Ibérico. Van 2015 tot 2019 was hij Coördinator Kamermuziek bij het Koninklijk Concertgebouworkest. Sinds juli 2019 is hij artistiek programmeur en coördinator bij Amsterdam Sinfonietta.